Gdy przemierzamy zachodnie wybrzeża Turcji w poszukiwaniu śladów starożytnej greckiej cywilizacji, wydaje się, że po wspaniałościach Efezu już nic nie jest w stanie nas ani zadziwić, ani zachwycić. Na piaszczystych plażach kołyszą się palmy, a lekki wietrzyk od Morza Egejskiego lekko owiewa policzki - decyzja o opuszczeniu plaży i wyruszeniu na wędrówkę po ruinach greckiego imperium jest więc coraz trudniejsza, przeważa jednak głos rozsądku: tutaj nadmorskie deptaki aż roją się od cudzoziemców, a przy śródziemnomorskim upale wśród ruin można liczyć na chwile samotności.

             Na pewno takie chwile można spędzić w Priene. Trudno uwierzyć, że niegdyś był to znaczący ośrodek handlowy, a do jego portu zawijały okręty ze wszystkich państw regionu Morza Śródziemnego, bo dzisiaj z ruin Priene nawet nie widać morza.

Ze stoku wzgórza, na którym wzniesiono miasto, widać tylko wijącą się w dole rzekę Meander, główną winowajczynię zmierzchu Priene: w miarę jak rzeka nanosiła z nurtem muł i ziemię, kurczyły się rozmiary zatoki i zarazem portu, malało też znaczenie miasta. W okresie świetności wzniesiono tutaj świątynię Ateny, jeden z najwspanialszych przykładów architektury jońskiej w Azji Mniejszej. Niestety została ona w znacznej części zniszczona przez trzęsienia ziemi i dziś możemy oglądać tylko pięć samotnych kolumn.

Spod ruin świątyni widać wyraźnie cały układ antycznego miasta: jednym rzutem oka można ogarnąć stare trakty miejskie, wąskie uliczki, ruiny agory i niewielkiego amfiteatru. Nasze samotne obcowanie ze starożytnością zakłóca tylko na chwilę obecność zespołu archeologów, którzy czerwoną taśmą zagrodzili przejście, a kłujące osty w sąsiednim zaułku utwierdzają nas w przekonaniu, że jesteśmy tu intruzami.

             Nie pozostaje nic innego, jak w poszukiwaniu greckich śladów udać się w kierunku Miletu - starożytnego ośrodka handlowego i filozoficznego, którego historię również naznaczył bieg rzeki Meander. Starożytny Milet położony był na wybrzeżu Morza Egejskiego, na wzgórzu otoczonym przez wody rzeki Menderes. Podobnie jak w przypadku Priene, rzeka niosąca ze sobą olbrzymie ilości namułów odcięła miasto od morza. Do dziś można zobaczyć pozostałości portu z ruinami dwóch posągów w kształcie lwów, które strzegły wejścia do Miletu, ale najciekawszym zabytkiem jest antyczny teatr, położony na stoku wzgórza.

Ponieważ większość turystów w tej okolicy oddaje się rozkoszom plażowania, możemy wreszcie bez skrępowania wypróbować zachwalaną przez wszystkie przewodniki wyjątkową akustykę starożytnych amfiteatrów.

Z najwyższych rzędów widowni amfiteatru w Milecie widać cienką nitkę tzw. Świętej Drogi, która w starożytności wiodła do Didymy i wspaniałej Świątyni Apollina Didymskiego. Ostatni odcinek antycznej drogi do Didymy otaczał rząd posągów przedstawiających sfinksy i siedzące lwy, które dziś znajdują się w British Museum w Londynie. Nas do Didymy doprowadza droga asfaltowa, kończąca się niespodziewanie przed oślepiającymi białością kamienia ruinami, które wyrastają nagle pośród zwyczajnego, brudnego miasteczka. Dziś Didyma to niewielka, turecka miejscowość, w której w cieniu ruin przycupnęły małe, rozkrzyczane barwami sklepiki z dywanami i budka z chrupiącymi kebabami.

             Jeszcze dwa tysiące lat temu Didyma nie była miastem lecz siedzibą boga, a mieszkańcami nie byli zwykli śmiertelnicy, lecz kapłani. W świątyni poświęconej kultowi Apollina, z wyrocznią dorównującą sławą wyroczni delfickiej, władcy i patrycjusze składali dary podobnie jak miało to miejsce w kręgu Apollina w Delfach. Świątynia w Didymie była jednym z największych sanktuariów w świecie starożytnym, lecz nigdy właściwie jej nie ukończono, gdyż kiedy chrześcijaństwo stało się obowiązującą religią, w imperium zakazano praktyk pogańskich. Fragmenty, które przetrwały do dzisiaj, a zwłaszcza zgrabne, jońskie kolumny, pozwalają przywołać w wyobraźni jej dawną wielkość i majestat. A gdy stanie się wewnątrz świątyni, na białych kamieniach, w palącym południowym słońcu, wyraźnie między kolumnami słychać szum wiatru i morskich fal - być może to obecny tu wciąż duch Apollina daje nam wskazówkę, gdzie powinna nas zakończyć się nasza wędrówka....